One thought on “ਫਰੀਦਾ ਤਨੁ ਸੁਕਾ ਪਿੰਜਰੁ ਥੀਆ ਤਲੀਆਂ ਖੂੰਡਹਿ ਕਾਗ”       Go To Your Profile

1. ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘਟੋ ਘਟ ਤਿੰਨ ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਨਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮੰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਹੰਸ, ਕਾਂ ਅਤੇ ਬਗੁਲਾ।
   ਹੰਸ, ਮੰਨ ਦੀ ੳੱਚੀ ਅਵਸਥਾ
   ਬਗੁਲਾ, ਮੰਨ ਦੀ ਨੀਵੀਂ ਅਵਸਥਾ
   ਅਤੇ ਕਾਂ, ਮੰਨ ਦੀ ਜਿਗਆਸੁ ਅਵਸਥਾ।
   ਵੇਖੋ
   ਉਡਹੁ ਨ ਕਾਗਾ ਕਾਰੇ।।
   ਬੇਗਿ ਮਿਲੀਜੈ ਅਪੁਨੇ ਰਾਮ ਪਿਆਰੇ।। ੧।। ਰਹਾਉ।। (੩੩੮)
   ਸਲੋਕ 90 ਵਿੱਚ ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਉਹਨਾਂ ਜਿਆਸੁਆਂ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਿਬ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਖੋਜ ਤਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਬਾਹਰਲੇ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ। “ਤਲੀਆਂ” ਤੋਂ ਭਾਵ ਪੈਰਾਂ ਦਾ ਤਲਾ। ਪੈਰਾਂ ਦਾ ਤਲਾ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ੳਲਟੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
   ਇਕੋ ਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਵਖਰੇ ਵਖਰੇ ਅਂਦਾਜ ਵਿੱਚ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ। ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਮੁਤਾਬਿਕ “ਤਲੀਆਂ ਖੂੰਡਿਹ ਕਾਗ” ਇੱਕ ਬੇਕਾਰ ਦੀ ਕ੍ਰੀਆ ਹੈ। ਸਾਰਥਕ ਕ੍ਰੀਆ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਉਹੀ ਹੈ ਜੋ ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ 91 ਨੰਬਰ ਸਲੋਕ ਵਿੱਚ ਦਸਦੇ ਹਨ।।
   ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਭੋਗ ਭਲੇ ਕੀਨ।।
   ਮਤਿ ਕੋਊ ਮਾਰੈ ਈਂਟ ਢੇਮ।। ੪।। ੧।। (੧੧੯੬)
   ਜਿੱਥੇ ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਤਲੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਖੂੰਡਿਹੋ। ਤੁਹਾਡੀ ਮਿਹਨਤ ਜਾਯਾ ਜਾਏਗੀ। ੳੱਥੇ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਮਤਿ ਨੂੰ ਇਟਾਂ ਢੇਮਾਂ ਮਾਰੋ ਭਾਵ ਆਪਣੀ ਮੱਤ ਨੂੰ ਘੜੋ। ਅਕਲ ਵਰਤ ਕੇ ਭੋਗ ਕੀਤਾ ਸਫਲ ਹੈ।
   ਹੋਰ ਪ੍ਰਮਾਣ ਵੇਖੋ
   ਗਗਨ ਦਮਾਮਾ ਬਾਜਿਓ ਪਰਿਓ ਨੀਸਾਨੈ ਘਾਉ।। (੧੧੦੫)
   ਭਾਵ ਜਦੋਂ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਦਾ ਡੰਡਾ ਵਜਿਆ ਤਾ ਉਸ ਦਾ ਸਹੀ ਅਸਰ ਹੋਇਆ।
   ਸੋ ਸੁਰਤਾਨੁ ਜੁ ਦੁਇ ਸਰ ਤਾਨੈ।।
   ਬਾਹਰਿ ਜਾਤਾ ਭੀਤਰਿ ਆਨੈ।।
   ਗਗਨ ਮੰਡਲ ਮਹਿ ਲਸਕਰੁ ਕਰੈ।।
   ਸੋ ਸੁਰਤਾਨੁ ਛਤ੍ਰੁ ਸਿਰਿ ਧਰੈ।। ੩।। (੧੧੬੦, ਭੈਰੳ ਕਬੀਰ ਜੀ)
   ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਭਾਲਨਾ ਤਾ ਮੁਬਾਰਕ ਹੈ ਪਰ ਨਾਸਮਝੀ ਦੇ ਕਾਰਣ ਗਲਤ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਭਾਲ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਤਾ (ਦੇਖੁ ਬੰਦੇ ਕੇ ਭਾਗ) ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
   ਸਲੋਕ 91 ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੰਕਤੀ ਦਾ ਉਹੀ ਭਾਵ ਅਰਥ ਬੰਨਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਲੋਕ 90 ਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਪੰਕਤੀ ਵਿੱਚ ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲਾ ਤਰੀਕਾ ਦਸਦੇ ਹਨ।
   ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵੇਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਛੂਂਈ ਕਿੳਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਰੱਬ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਹੈ। ਜੇ ਨੈਨਾਂ ਨੂੰ ਮਤ ਛੂਹਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਤਾ “ਮਤਿ” ਦੇ ਬਜਾਏ “ਮਤ” ਜਾਂ “ਮਤੁ” ਲਿਖਿਆ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਲੋਕ ਨੰਬਰ 59 ਹੀ ਵੇਖੋ
   ਫਰੀਦਾ ਜਿਨੀੑ ਕੰਮੀ ਨਾਹਿ ਗੁਣ ਤੇ ਕੰਮੜੇ ਵਿਸਾਰਿ।।
   ਮਤੁ ਸਰਮਿੰਦਾ ਥੀਵਹੀ ਸਾਂਈ ਦੈ ਦਰਬਾਰਿ।। ੫੯।।
   ਦੋਹਾਂ ਲਫਜਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਬੜੇ ਸਪਸ਼ਟ ਉਦਾਹਰਣ ਵੇਖੋ।
   ਮਤਿ ਵਿਚਿ ਰਤਨ ਜਵਾਹਰ ਮਾਣਿਕ ਜੇ ਇੱਕ ਗੁਰ ਕੀ ਸਿਖ ਸੁਣੀ।। (੨)
   ਮਤੁ ਜਾਣ ਸਹਿ ਗਲੀ ਪਾਇਆ।। (੨੪)
   ਮਤਿ ਵਿਚਿ ਮਰਣੁ ਜੀਵਣੁ ਹੋਰੁ ਕੈਸਾ ਜਾ ਜੀਵਾ ਤਾਂ ਜੁਗਤਿ ਨਾਹੀ।। (੩੫੪)
   (ਮਰਣ ਜੀਵਣ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ)
   ਮਤ ਤੁਮ ਜਾਣਹੁ ਓਇ ਜੀਵਦੇ ਓਇ ਆਪਿ ਮਾਰੇ ਕਰਤਾਰਿ।। (੫੮੯)
   ਮਤੁ ਜਾਣਹੁ ਜਗੁ ਜੀਵਦਾ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਮੁਇਆਸੁ।। (੬੪੩)
   ਸੋ ਸਲੋਕ 91 ਵਿੱਚ “ਮਤਿ” ਦਾ ਅਰਥ “ਅਕਲ” ਬਨਦਾ ਹੈ।
   ਹੁਣ ਅਸੀ ਵੇਖਣਾ ਹੈ ਕਿ “ਦੁਇ ਨੈਨਾ” ਕੀ ਹਨ?
   ਭਗਤ ਭੀਖਨ ਜੀ ਦਾ ਰਾਗ ਸੋਰਠ ਦਾ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸੈਟ ਵੇਖੋ
   ਨੈਨਹੁ ਨੀਰੁ ਬਹੈ ਤਨੁ ਖੀਨਾ ਭਏ ਕੇਸ ਦੁਧ ਵਾਨੀ।।
   ਰੂਧਾ ਕੰਠੁ ਸਬਦੁ ਨਹੀ ਉਚਰੈ ਅਬ ਕਿਆ ਕਰਹਿ ਪਰਾਨੀ।। ੧।।
   ਰਾਮ ਰਾਇ ਹੋਹਿ ਬੈਦ ਬਨਵਾਰੀ।।
   ਅਪਨੇ ਸੰਤਹ ਲੇਹੁ ਉਬਾਰੀ।। ੧।। ਰਹਾਉ।।
   ਮਾਥੇ ਪੀਰ ਸਰੀਰਿ ਜਲਨਿ ਹੈ ਕਰਕ ਕਰੇਜੇ ਮਾਹੀ।।
   ਐਸੀ ਬੇਦਨ ਉਪਜਿ ਖਰੀ ਭਈ ਵਾ ਕਾ ਅਉਖਧੁ ਨਾਹੀ।। ੨।।
   ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਨਿਰਮਲੁ ਇਹੁ ਅਉਖਧੁ ਜਗਿ ਸਾਰਾ।।
   ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਕਹੈ ਜਨੁ ਭੀਖਨੁ ਪਾਵਉ ਮੋਖ ਦੁਆਰਾ।। ੩।। ੧।।
   ਐਸਾ ਨਾਮੁ ਰਤਨੁ ਨਿਰਮੋਲਕੁ ਪੁੰਨਿ ਪਦਾਰਥੁ ਪਾਇਆ।।
   ਅਨਿਕ ਜਤਨ ਕਰਿ ਹਿਰਦੈ ਰਾਖਿਆ ਰਤਨੁ ਨ ਛਪੈ ਛਪਾਇਆ।। ੧।।
   ਹਰਿ ਗੁਨ ਕਹਤੇ ਕਹਨੁ ਨ ਜਾਈ।।
   ਜੈਸੇ ਗੂੰਗੇ ਕੀ ਮਿਠਿਆਈ।। ੧।। ਰਹਾਉ।।
   ਰਸਨਾ ਰਮਤ ਸੁਨਤ ਸੁਖੁ ਸ੍ਰਵਨਾ ਚਿਤ ਚੇਤੇ ਸੁਖੁ ਹੋਈ।।
   ਕਹੁ ਭੀਖਨ ਦੁਇ ਨੈਨ ਸੰਤੋਖੇ ਜਹ ਦੇਖਾਂ ਤਹ ਸੋਈ।। ੨।। ੨।।
   ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਭੀਖਨ ਜੀ ਰੋਗ ਦਸਦੇ ਹਨ।
   ਮਾਥੇ ਪੀਰ ਸਰੀਰਿ ਜਲਨਿ ਹੈ ਕਰਕ ਕਰੇਜੇ ਮਾਹੀ।।
   ਜਦੋਂ ਮਤ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸ ਹੋਵੇ ਤਾ ਮੰਨ ਅਤੇ ਤਨ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਰੋਗੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
   ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਰੋਗ ਠੀਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਦਸਦੇ ਹਨ।
   ਕਹੁ ਭੀਖਨ ਦੁਇ ਨੈਨ ਸੰਤੋਖੇ ਜਹ ਦੇਖਾਂ ਤਹ ਸੋਈ।। ੨।। ੨।।
   ਭਾਵ ਜਦੋਂ ਗਿਆਨ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗੇ ਤਾ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਨੈਨ ਭਾਵ “ਸਰੀਰਿ” (ਤਨ) ਅਤੇ “ਕਰੇਜੇ” (ਮੰਨ) ਸੰਤੋਖੇ ਗਏ।
   ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਇਹੋ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਤੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਮਿਲਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾ ਆਪਣੇ ਮੰਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਇੰਦ੍ਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕਰ। ਆਪਣੇ ਦੋਂਵੇ ਨੈਨਾਂ ਨੂੰ ਮਤਿ ਦੇ ਲੜ ਲਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਤੇਰੀ ਅੰਦਰਲੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੀ ਭਟਕਨਾ ਖਤਮ ਹੋਵੇਗੀ।
   ਸਲੋਕ 92 ਵਿੱਚ ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਕਾਂ ਰੂਪੀ ਮੰਨ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੇਰੀ ਚੁੰਡਿ ਭਾਵ ਚੋਗਾ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਹੈ। ਬਾਹਰ ਉਡਣ ਦੀ ਲੋੜ ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
   ਕੋਠਰੇ ਮਹਿ ਕੋਠਰੀ ਪਰਮ ਕੋਠੀ ਬੀਚਾਰਿ।। (੯੭੦)
   ਬਾਹਰਿ ਢੂੰਢਿ ਵਿਗੁਚੀਐ ਘਰ ਮਹਿ ਵਸਤੁ ਸੁਥਾਇ।। (੬੩)
   ਸਭ ਕਿਛੁ ਘਰ ਮਹਿ ਬਾਹਰਿ ਨਾਹੀ।।
   ਬਾਹਰਿ ਟੋਲੈ ਸੋ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਹੀ।।
   ਅੰਤਰਿ ਵਸਤੁ ਮੂੜਾ ਬਾਹਰੁ ਭਾਲੇ।।
   ਮਨਮੁਖ ਅੰਧੇ ਫਿਰਹਿ ਬੇਤਾਲੇ।।
   ਜਿਥੈ ਵਥੁ ਹੋਵੈ ਤਿਥਹੁ ਕੋਇ ਨ ਪਾਵੈ ਮਨਮੁਖ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਵਣਿਆ।। ੭।।
   (੧੧੭)
   ਮਨ ਹੀ ਤੇ ਮਨੁ ਮਿਲਿਆ ਸੁਆਮੀ ਮਨ ਹੀ ਮੰਨੁ ਸਮਾਇਆ।। (੧੨੫੯)
   ਸੋ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾ ਸਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ ਇਹੀ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਬਾਹਰਲੇ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾਂ ਦੇ ਬਜਾਏ ਮੰਨ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕਰੋ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭੂ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਆਪ ਹੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਫਿਰ ਇਸ ਦਾ ਅੰਤਰ ਬਾਹਰ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਸੁਹੇਲੇ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਮੰਨ ਦਾ ਅੰਦਰ ਮੰਨ ਅਂਦਰ ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੰਨ ਦਾ ਬਾਹਿਰ ਸਰੀਰ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੰਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਂਦਰੋਂ ਹੀ ਰੱਬ ਮਿਲ ਗਿਆ ਤਾ ਫਿਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਹਿਰ ਦੇ ਭੋਗ ਭੋਗਣੇ ਵੀ ਸਫਲ ਹਨ।
   ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਜਿਨੀ ਅੰਤਰਿ ਪਾਇਆ ਸੋ ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਸੁਹੇਲਾ ਜੀਉ।। ੧।। (੧੦੨)

   Log in to Reply